Nasze Stowarzyszenie zrealizowało wartościowe zadanie w ramach projektu „Bitwa Warszawska-Cud nad Wisłą – ku wiecznej pamięci mieszkańców Jasła” we współpracy z Ministerstwem Obrony Narodowej w zadaniu publicznym pod nazwą „Historyczny Mural-1920-polskie zwycięstwo dla wolności Europy”. Najważniejszym, głównym i bezpośrednim, rezultatem i efektem zadania-projektu, jego materialnym „produktem” jest piękny i monumentalny mural o wymowie historycznej, patriotycznej, edukacyjnej oraz wychowawczej, wykonany na ścianie jednego z bloków w Jaśle przy ul. Szajnochy 55. Mural widnieje już od połowy września 2020 r. Równie wartościowymi i cennymi rezultatami oraz efektami realizacji tego zadania były dla jaślan w różnym wieku inne działania „okołomuralowe”. Mimo ogromnych trudności związanych z koronawirusem i jego ograniczeniami udało nam się zorganizować zaplanowany wcześniej konkurs plastyczny dla uczniów szkół z Jasła i powiatu jasielskiego na temat „Wojna polsko-bolszewicka i Bitwa Warszawska 1920 r.” Najpierw opracowaliśmy szczegółowy regulamin konkursu, później przesłaliśmy go wraz z zaproszeniem do udziału do wszystkich szkół podstawowych na terenie Jasła i do szkół ponadpodstawowych z Jasła i powiatu. Tę samą wersję regulaminu przesłaliśmy też do tych placówek drogą elektroniczną. Sam konkurs składał się z kilku kategorii: „Rysunek okolicznościowy” dla uczniów klas I-III szkół podstawowych, „Plakat”, „Projekt znaczka pocztowego” i „Prezentacja multimedialna” dla uczniów klas IV-VIII szkół podstawowych i szkół ponadpodstawowych. W każdej z wymienionych kategorii i grup wiekowych prace oceniało profesjonalne jury składające się z plastyków i osób z kręgu sztuki. Uczniowie – laureaci miejsc od I do III oraz wyróżnieni (ponad trzydzieści osób spośród blisko siedemdziesięciorga uczestników z dziewięciu szkół) otrzymali specjalnie opracowane i wydrukowane dyplomy. W ramach zadania udało nam się we współpracy z profesjonalistą – Panem Władysławem Kołodziejem – przygotować i opublikować – udostępnić szerokiemu odbiorcy – okolicznościowy materiał filmowy, trwający ponad dziesięć minut, obejmujący informacje o realizacji projektu, który po zamieszczeniu i udostępnieniu w lokalnej telewizji jasielskiej – TVJ Telewizja Jasło oraz na jej stronie internetowej https://tvjaslo.pl/rec/mural.php
Materiał filmowy nosi tytuł „Jaślanie pamiętają o wojnie polsko-bolszewickiej”. W jego zawartości obok ciekawych nagrań i ujęć kamery oraz zdjęć można dowiedzieć się m.in.: „Na ścianie bloku przy ul. Szajnochy 55 pojawił się we wrześniu mural upamiętniający stulecie wojny polsko-bolszewickiej i „Cudu nad Wisłą”. Projekt muralu „Bitwa Warszawska – Cud nad Wisłą – ku wiecznej pamięci mieszkańców Jasła” został przygotowany i zgłoszony przez Stowarzyszenie Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego do organizowanego przez Ministerstwo Obrony Narodowej konkursu „Historyczny Mural – 1920. Polskie zwycięstwo dla wolności Europy”. Jasielski mural został wysoko oceniony i znalazł się wśród wybranych 12 projektów z całej Polski. Dzięki temu otrzymał dofinansowanie z MON.” (…) Wykonanie muralu, jak i jego koncepcję artystyczną zaproponowano Sylwestrowi Łaskawskiemu, autorowi kilku istniejących już w Jaśle murali. Wiesław Hap (prezes SMJiRJ) zaproponował mu dwóch głównych bohaterów jacy powinni na nim widnieć. (…) Na pierwszym planie jasielskiego muralu widzimy Romana Saphiera – porucznika Wojska Polskiego, profesora jasielskiego gimnazjum, który na czele młodych żołnierzy-ochotników, gimnazjalistów jasielskich oddał życie za Ojczyznę w bitwie pod Firlejówką we wrześniu 1920 r. Tuż za postacią prof. Saphiera na muralu widnieje podobizna Seweryna Marcinkowskiego – pochodzącego z Frysztaka ucznia jasielskiego gimnazjum i harcerza, który poległ śmiercią bohaterską w 1920 r. w Bitwie Warszawskiej pod wsią Zawady – Wrona. (…) Kilka dni spędził przy pracy autor muralu – Sylwester Łaskawski – artysta, którego dzieła znajdują się już na terenie Jasła m.in.: są to wcześniej wykonane przez niego – monumentalny mural poświęcony stuleciu odzyskania przez Polskę niepodległości (na ścianie bloku przy ul. Wincentego Pola) oraz upamiętniający stulecie urodzin św. Jana Pawła II (na budynku przy Placu Inwalidów Wojennych). Warto dodać, że mural na ścianie jasielskiego bloku powstał za zgodą i przy wsparciu organizacyjnym prezesa Jasielskiej Spółdzielni Mieszkaniowej Janusza Przetacznika. (…) Mural stanowił główną część projektu finansowanego ze środków Ministerstwa Obrony Narodowej, ale uzupełniały go jeszcze inne działania edukacyjne, m.in. konkurs plastyczny dla młodych jaślan o tej samej tematyce. Celem konkursu było pogłębienie wiedzy wśród uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych na temat historii oraz tradycji oręża polskiego i wyłonienie najlepszych prac na temat „Wojna polsko-bolszewicka i Bitwa Warszawska 1920 r.” w kategoriach: – „Rysunek okolicznościowy lub kartka pocztowa” – dla uczniów 1-3 klasy szkół podstawowych; oraz „Plakat, komiks, prezentacja multimedialna i projekt znaczka pocztowego” dla uczniów 4-8 klasy szkół podstawowych i dla uczniów szkół ponadpodstawowych. W konkursie wzięło udział ponad 70 osób – uczniów z 9 szkół jasielskich. Nagrodzono i wyróżniono 31 osób. Przygotowano dla nich dyplomy i nagrody książkowe, które rozwieziono do szkół z prośbą, by po powrocie do nich uczniów, przekazać nagrodzonym.
Niestety, ze względu na kolejne nakazy i ograniczenia koronawirusowe, nie udało się zorganizować dwóch zaplanowanych elementów o charakterze patriotycznym i edukacyjnym: prelekcji historycznych – jednej dla dzieci i młodzieży, drugiej dla dorosłych jaślan. Co prawda, w pierwszym przypadku, jeszcze we wrześniu – przed wprowadzeniem zaostrzeń covidowych, prezes Stowarzyszenia, który jednocześnie jest instruktorem harcerskim – w ramach zbiórki swojej drużyny harcerskiej – w formie gawędy historycznej opowiedział o wydarzeniach tegorocznych rocznic Stulecia wojny polsko-bolszewickiej, Bitwy Warszawskiej i bitwy pod Firlejówką w 1920 r.”, ale zamierzał uczynić to jeszcze dla szerszego grona. Niestety, planowanych z Miastem Jasłem i Jasielskim Domem Kultury na początek listopada prelekcji, z powodu obostrzeń związanych z pandemią i z zakazem organizacji spotkań powyżej pięciu osób, nie dało się przeprowadzić. W tej sytuacji prezes SMJiRJ, koordynator realizacji tego zadania, zdecydował się na wymuszone, chociaż jak się okazało – efektywne rozwiązanie zastępcze. Prezes Stowarzyszenia, historyk i regionalista, autor wielu artykułów i książek, postanowił dotrzeć do szerokiego odbiorcy poprzez opublikowanie artykułów na ten temat w prasie lokalnej – trzy artykuły w „Faktach Jasielskich” oraz w ukazującej się na terenie całej Polski „Podkarpackiej Historii”. Autor przybliżył w nich szereg postaci (informacji oraz fotografii) wywodzących się z Jasła i regionu lub związanych z obszarem Jasielszczyzny. Zresztą ich osoby przedstawił również w materiale filmowym opisanym wcześniej. W tej swoistej opowieści historycznej przypomniał niektórych z lokalnych bohaterów tamtych pamiętnych dni. Kiedy nawała bolszewicka nieubłaganie posuwała się na kolejne ziemie polskie, na apel Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego i na odezwę Rady Obrony Państwa o powszechnej mobilizacji do obrony Ojczyzny i do walki zgłosiło się na ochotnika wielu mężczyzn z terenu Ziemi Jasielskiej. M.in. młodzież męska jasielskiego gimnazjum postanowiła, że nie może pozostać głucha na wezwanie do ratowania Ojczyzny. Patriotycznie wychowani uczniowie tej szkoły już początkiem lipca 1920 r. podjęli uchwałę i zdecydowali, że wszyscy spośród nich, którzy byli zdrowi i zdatni do służby wojskowej a ukończyli szesnasty rok życia, zaciągną się do walki jako ochotnicy. Zebrało się ich ponad trzystu oraz dwóch profesorów: dyrektor szkoły Jakub Kuska i Roman Saphier. Jednym spośród uczestników wojny polsko-bolszewickie był Marcin Kwilosz z Osobnicy. Walczył przez cały okres wojny polsko-bolszewickiej, m.in. w zwycięskich bojach nad Berezyną oraz w zmaganiach Bitwy Warszawskiej określanych mianem „Cudu nad Wisłą” pod Radzyminem. Uczestniczył też w późniejszej, równie istotnej, bitwie nad Niemnem. W walkach z bolszewikami uczestniczył także kolejny uczeń jasielskiego gimnazjum – Wojciech Spólnik – legionista, urzędnik i działacz społeczny. Jako uczeń klasy VIII w marcu 1920 r. został powołany do służby wojskowej i przez dwa lata bił się z bolszewikami jako żołnierz 1. pułku artylerii górskiej. W tych bojach brał również udział zasłużony dla Jasła adwokat i działacz społeczny – Władysław Mendys. W latach 1918-1920, jako ochotnik służył też w Wojsku Polskim, wybitny jasielski lekarz i społecznik, dr Stanisław Kadyi. Z bolszewikami bili się także bracia legioniści – Jan i Marian Sroczyńscy – synowie Tadeusza Sroczyńskiego, właściciela Gorajowic, marszałka powiatowego i szefa Powiatowego Komitetu Narodowego oraz ich brat ochotnik – dr praw, absolwent gimnazjum w Jaśle – Karol Sroczyński. W wojnie z tym „Imperium Zła” walczyli również m.in.: Franciszek Dranka z Harklowej oraz mieszkaniec Chrząstówki – Leon Faryniarz. Wśród uczestników walk przeciwko bolszewikom byli późniejsi oficerowie Wojska Polskiego oraz funkcjonariusze Straży Granicznej i Służby Więziennej, którzy w 1940 r. stali się sowieckimi ofiarami Katynia, Charkowa i Tweru, awansowani pośmiertnie na wyższe stopnie wojskowe. Spośród nich wymieńmy m.in. jaślan – Aleksandra Oberlandera i Adama Olbrychtowicza oraz pochodzącego z Kołaczyc – Stanisława Soczka. Chyba najsłynniejszy spośród znanych jaślan, major Henryk Dobrzański „Hubal” również walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Bił się m.in. pod Koziatyniem, Kulikowem, Komarowem i Borowem. Za wojnę 1920 r. otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari. Wybitny historyk literatury polskiej, uczeń gimnazjum jasielskiego, prof. Stanisław Pigoń walczył ochotniczo w wojnie z bolszewikami, kończąc służbę w stopniu kapitana WP. Uczeń gimnazjum w Jaśle, późniejszy słynny generał Michał Tokarzewski-Karaszewicz, w czasie tej wojny, jako dowódca brygady uczestniczył w operacjach-wileńskiej, litewsko-białoruskiej i wołyńskiej. W wojnie 1919-1920 walczył też kolejny znany generał WP, absolwent jasielskiego gimnazjum, Tadeusz Klimecki, wówczas jako dowódca kompanii w stopniu porucznika i dowódca batalionu jako kapitan. Jego kolega, późniejszy pułkownik dyplomowany WP Andrzej Marecki, w tym czasie dowodził plutonem w pociągu pancernym „Wilk”, a następnie baterią. W tej samej wojnie jako ochotnik uczestniczył uczeń gimnazjum w Jaśle Adam Lazarowicz, późniejszy bohaterski oficer AK i WiN, Żołnierz Niezłomny. Współorganizował ochotniczy zaciąg do wojska uczniów i nauczycieli gimnazjum w Jaśle. Walczył na Wołyniu i pod Chorzelami koło Ostrołęki, gdzie został ranny. Trafił do szpitala w Warszawie i zachorował na tyfus. Z kolei uczeń gimnazjum jasielskiego, harcerz i członek Związku Strzeleckiego, dwudziestoczteroletni Zygmunt Goldszlag poległ w lipcu 1920 r. pod Surażem. Pośmiertnie został mianowany kapitanem i odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militari. W czerwcu 1920 r. ochotniczo zgłosił się na front. Najpierw walczył w 1. kompanii czołgów pod Bałymstokiem i Łapami, później w ochotniczym pułku piechoty Zginął jako dowódca oddziału ochotniczego. Dzięki takim, jak choćby powyżej wymienieni, tylko niektórzy z wielu synów naszej małej Ojczyzny, sowiecki sen o „trupie białej Polski” na szczęście nie spełnił się, a cywilizacja chrześcijańska pokonała antycywilizację bolszewicką.
Realizacja zadania w dużym stopniu przyczyniła się do osiągnięcia jego celów, takich jak: edukacja historyczna i obywatelska mieszkańców Jasła i okolic – dzieci, młodzieży i dorosłych, kształtowanie postaw patriotycznych i miłości do swojej Wielkiej i Małej Ojczyzny, poszerzenie wiedzy o wojnie polsko-bolszewickiej i zwycięskiej Bitwie Warszawskiej oraz jej bohaterach, w tym tych lokalnych oraz rozwijanie zainteresowań najważniejszymi wydarzeniami historii XX w.
Materiał filmowy dotyczący projektu „Jaślanie pamiętają o wojnie polsko-bolszewickiej” można obejrzeć na https://tvjaslo.pl/rec/mural.php
