Z wielkim żalem i poczuciem ogromnej straty przyjęliśmy wiadomość o śmierci śp. Zdzisława Świstaka, niezwykle zasłużonego dla naszego miasta historyka, nauczyciela, muzealnika, badacza, propagatora i kronikarza dziejów Jasła, autora mnóstwa publikacji o tematyce jasielskiej, historycznej, religijnej i patriotycznej, wieloletniego i ważnego członka SMJiRJ. Odszedł od nas w piątek 19 stycznia 2024 r. Zmarł w Jaśle – mieście swoich urodzin, w mieście, w którym godnie spędził całe swoje piękne i pracowite życie.
Trudno jest pisać o Panu Zdzisławie w czasie przeszłym. Choć musimy się pogodzić z Jego odejściem, należy Jego Osobę zapamiętać, gdyż całym życiem i pracą zasłużył na trwałą pamięć i szacunek obecnego i przyszłych pokoleń mieszkańców Jasła.
Był rodowitym jaślaninem. Przyszedł na świat w naszym mieście 3 listopada 1934 r. jako syn Marii i Wojciecha Świstaków. Od dziecka wychowywany był w duchu miłości do Boga i Polski. Jako chłopiec pełnił służbę ministranta i harcerza, a przez całe życie jako gorliwy katolik i patriota wierny był swojej Wielkiej Ojczyźnie – Polsce i Małej Ojczyźnie – Jasłu i Ziemi Jasielskiej. Dla niego hasło „Bóg-Honor-Ojczyzna” naprawdę było ideą życiową.
Ukończył miejscową Szkołę Podstawową im. Romualda Traugutta, jasielskie Liceum Ogólnokształcące im. Króla Stanisława Leszczyńskiego, a następnie studia na Wydziale Filologiczno-Historycznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie. Jako magister historii w 1956 r. rozpoczął pracę zawodową w „swoim” Liceum Ogólnokształcącym w Jaśle. W 1974 r. został mianowany profesorem szkoły średniej. Po przeszło dwóch dekadach pracy nauczycielskiej, w latach 1978-1979 pełnił funkcję adiunkta w Muzeum Regionalnym w Jaśle, a następnie w Muzeum Okręgowym w Krośnie, gdzie został kustoszem. Po przejściu na wcześniejszą emeryturę, jeszcze do 1990 r. pracował na pół etatu jako wychowawca w internacie jasielskiego Liceum.
Śp. Zdzisław Świstak wniósł ogromny wkład w rozwój życia kulturalnego miasta Jasła. Najbardziej zasłużył się w dziedzinie pisarstwa na temat historii Jasła. Przez wiele lat z powodzeniem zajmował się publicystyką, głównie o tematyce historycznej, religijnej i patriotycznej. W swoim bardzo obszernym dorobku miał około trzy setki publikacji, w tym przeszło sześćdziesiąt wydawnictw książkowych, których był autorem lub współautorem. Swoje artykuły publikował na łamach wielu czasopism, m.in.: „Obiektywu Jasielskiego”, „Ziemi Jasielskiej”, „Źródła”, „Podkarpacia”, „Nowego Podkarpacia”, „Kościółka”, w periodykach: „Studia i materiały Muzeum Okręgowego w Krośnie” oraz „Studia nad okupacją hitlerowską w południowo-wschodniej części Polski”. Liczba i poziom Jego dzieł robią wielkie wrażenie i budzą niekłamany podziw.
Do najcenniejszych publikacji Jego autorstwa z pewnością trzeba zaliczyć prace: „Kaplica Gimnazjalna w Jaśle”, „Franciszkanie w Jaśle”, „Wizytki jasielskie”, „Słownik biograficzny znanych postaci Jasła i regionu”, „Na śladach represji Urzędu Bezpieczeństwa w Jaśle i regionie w latach 1945-1956”, „Jasielska Fara”, „W kręgu zabytków Jasła”, „Wysiedlenie i zniszczenie Jasła w czasie II wojny światowej”, „Sylwetki i wspomnienia żołnierzy ZWZ-AK-NOW Jasielszczyzny”.
Z publikacji książkowych, których Pan Zdzisław był przewodniczącym zespołu redakcyjnego, autorem lub współautorem, na szczególną uwagę zasługują takie pozycje jak: „Encyklopedia Jasła”, „Honorowi Obywatele Miasta Jasła”, „Jasło na przełomie II i III tysiąclecia”, „Jasielski album”, „Jasielska agora w ilustracjach”, „Jaślanie znani i nieznani”, „Przywrócić przeszłość dawnego Jasła” oraz „Jasielska droga do niepodległej Polski”. Ta ostatnia książka, która ukazała się pod redakcją Jego, Felicji Jałosińskiej i niżej podpisanego, została podczas Ogólnopolskiego I Spotkania z Książką i Prasą Regionalną we Wrocławiu zaliczona do dziesięciu najlepszych książek regionalistycznych wydanych w Polsce w 2018 r.
Jako regionalista, pasjonat i wybitny znawca dziejów Jasła przez kilka dziesięcioleci opracowywał i wydawał cenne publikacje na temat historii miasta i losów jego mieszkańców oraz zabytków, wybitnych ludzi, jasielskich kościołów i parafii. Nie tylko pisał, przez parę dekad również fotograficznie dokumentował wydarzenia historyczne i religijne, jakie miały miejsce na terenie Jasła. Niezłomnie starał się uchronić od zapomnienia i skutecznie propagował lokalną historię. Przekładało się to zarówno na wychowanie patriotyczne młodego pokolenia jaślan, jak również na proces ratowania i ochrony zachowanych zabytków i miejsc pamięci.
Jako człowiek, który w sposób wyjątkowy szanował pamięć o przeszłości i jako historyk o tak bogatym i cennym dorobku, był dla młodszych historyków i regionalistów Nauczycielem, Mistrzem i cieszył się u nich wielkim autorytetem.
Oprócz wybitnych zasług na polu pisarstwa historycznego śp. Zdzisław Świstak miał i inne godne szacunku dokonania i działania. Wielokrotnie dał się poznać jako autor interesujących i stojących na wysokim poziomie merytorycznym wykładów, prelekcji i odczytów. Zapisał się pięknymi zgłoskami w dziele organizacji wielu wystaw o tematyce historyczno-religijnej. Na przestrzeni kilku dziesięcioleci na terenie Jasła, głównie w kościele franciszkańskim, w kościele św. Stanisława BM oraz w JDK urządził sporo wystaw o tematyce religijnej, w tym m.in. poświęconych dziejom kościoła i klasztoru Ojców Franciszkanów w Jaśle, jubileuszu stulecia jasielskiej Kaplicy Gimnazjalnej, Świętemu Antoniemu Padewskiemu – Patronowi Jasła oraz spotkaniom jaślan z Ojcem Świętym Janem Pawłem II. Bardzo aktywnie angażował się też w pracach Komitetu Organizacyjnego Uroczystości Franciszkańskich w Jaśle.
W swoim dorobku działacza kultury miał również zasługi na niwie muzycznej. Już w latach pięćdziesiątych XX w. pełnił funkcję organisty w jasielskiej kaplicy gimnazjalnej. Później przez szereg lat należał do jasielskiego chóru „Echo” i pełnił w nim funkcję wiceprezesa zarządu. Śpiewał także w chórze „Antonianum” działającym przy jasielskim kościele Ojców Franciszkanów.
Przez wiele lat Pan Zdzisław był członkiem Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Rzeszowie, a następnie Okręgowej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie. Zasłużył się również w Lidze Obrony Kraju. Urządził Izbę Tradycji LOK w Jaśle. Był instruktorem szkolenia kierowców i biegłym sądowym do spraw wypadków drogowych, pełnił funkcję egzaminatora kierowców. Był także członkiem: NSZZ „Solidarność”, Akcji Katolickiej przy kościele św. Stanisława BM w Jaśle, Rady Muzeum Regionalnego w Jaśle oraz Rady Seniorów Miasta Jasła.
Na przestrzeni kilku dekad Pan Zdzisław Świstak dał się poznać jako wieloletni, zasłużony i bardzo aktywny członek Stowarzyszenia Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego za co otrzymał tytuły „Zasłużonego” i „Honorowego” Członka Stowarzyszenia Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego. Piastował też różne funkcje we władzach tego najbardziej związanego z Jasłem stowarzyszenia, w tym do końca swojego życia jako członek Sądu Koleżeńskiego SMJiRJ.
Za pracę społeczną i zawodową został odznaczony m.in.: Złotym Krzyżem Zasługi, odznaką honorową „Za Zasługi dla Oświaty”, odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”. W 2004 r. uchwałą Rady Miejskiej otrzymał tytuł „Zasłużonego dla Miasta Jasła”. W 2009 r. za owocną działalność kulturalno-pisarską otrzymał Honorowe Wyróżnienie w ramach XV edycji Nagrody Literackiej im. Władysława Stanisława Reymonta. W 2014 r. został też na wniosek SMJiRJ uhonorowany Nagrodą Miasta Jasła za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej i naukowej oraz upowszechniania i ochrony kultury. Z kolei w 2015 r. – przy okazji jubileuszu 50-lecia SMJiRJ – otrzymał odznakę „Zasłużony dla Kultury Polskiej” przyznaną przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Przez wiele lat śp. Pan Profesor był Człowiekiem czynu, niesłychanie pracowitym, pasjonatem tego, czym się zajmował. Spod Jego pióra wyszło szereg cennych publikacji o ukochanym mieście. Odszedł, pozostawiając po sobie wiele śladów, które przetrwają oraz pamięć, która nie może umrzeć.
Śmierć Pana Zdzisława to wielka strata dla całego środowiska lokalnego i dla wszystkich społeczników, zwłaszcza z kręgów SMJiRJ oraz historyków i regionalistów. Był On dla nas Mistrzem, Kolegą i Przyjacielem. Zapamiętamy Go jako Człowieka wielkiej wiedzy i mądrości życiowej, kulturalnego, skromnego, dobrego, życzliwego, pełnego pozytywnej energii, cierpliwego, sumiennego, obowiązkowego. Był dumny, że Jest jaślaninem i może służyć temu miastu – z którym miał tak silne więzi – oraz jego mieszkańcom.
Jego zaangażowanie w niestrudzonej i twórczej pracy społecznej było wzorem dla innych społeczników. Na zawsze pozostanie w naszej świadomości i w naszych sercach jako Człowiek, który żył nie tylko dla siebie.
Drogi Panie Zdzisławie, Druhu, Profesorze, Kolego i Przyjacielu – był Pan autorytetem nie tylko dla ludzi z kręgu miłośników Jasła, historyków i regionalistów. Wraz z Twoim odejściem ponieśliśmy ogromną i bolesną stratę. Będzie nam Ciebie bardzo brakowało, gdyż takich ludzi jak Ty jest dziś coraz mniej.
Dziękujemy Ci za wskazanie drogi jak dobrze społecznie i bezinteresownie można i należy służyć swojemu miastu i regionowi oraz jego mieszkańcom. Pozostał z nami Twój dorobek i dobre wspomnienia. Spoczywaj w spokoju. Niech dobry Bóg zaopiekuje się Tobą.
Łącząc się w smutku, żalu i bólu z najbliższą Rodziną Zmarłego zapewniamy, że w naszej pamięci pozostanie On na zawsze. Mamy bowiem świadomość, że nie umiera ten, kto trwa w pamięci żywych.
Cześć Jego Pamięci!
W imieniu Zarządu SMJiRJ – prezes Wiesław Hap
Pogrzeb śp. Zdzisława Świstaka odbędzie się w sobotę 27 stycznia 2024 r. Najpierw w jasielskim kościele św. Stanisława BM o 13.15 będzie miała miejsce modlitwa różańcowa, a następnie o 14.00 Msza święta żałobna, po której nastąpi odprowadzenie śp. Zmarłego na miejsce wiecznego spoczynku na Stary Cmentarz w Jaśle.
